1923 MÜRETTİPLER GREVİ'NİN YAŞAYAN TANIĞI VE EMEKÇİSİ İLE İLGİLİ 1966 YILINDA YAYIMLANAN HABER
1923'teki Mürettipler Grevi'ne katılan işçilerden birisi, Osman Refik İşçen'dir. Aşağıda 1966 yılında Ankara'daki Bayram gazetesinde çıkan onunla ilgili haberin tam metnini bulacaksınız. Arşivin tozlu sayfalarından buraya özgür erişim için aktaralım.
Eskiden bayram günlerinde basın emekçilerinin de tatil yapması için kazanılmış bir hak olarak gazeteler çıkmaz, yerine Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Bayram Gazetesi çıkartırdı. İstanbul, Ankara gibi illerde ayrı olarak basılırdı. Bu haber Ankara'daki baskıdadır.
Kaynak: Bayram Gazetesi,
Ankara, 24 Ocak 1966, sayfa 7.
1893'ten
1966'ya Kadar!
Osman Ustanın
elleri 72 yıldır harf dizmektedir. Osman Ustanın ciğerleri 72
yıldır kurşun zehiri solumaktadır. Ve Osman Usta hala çalışmak
zorundadır. Çünkü Osman Ustanın 250 lira emekli aylığı
geçimine yetmemektedir. Osman Ustanın yaşamı sabah elinize
aldığınız gazeteyi size ulaştırmak için çaba gösteren
rotatif yağlayıcısından haber yazarına, düzeltmeninden sorumlu
müdürüne kadar tüm gazeteci ve basın sanayii işçisini bekleyen
yaşamdır: Yıllarca sömürülmek ve bir gün «Himayeye alınmak.»
O. Refik İşcen,
yurdumuzda yapılan ilk greve katılan ve bugün sağ olan 3
kişiden biridir. Hayatta kalan bu 3 işçi bugün çeşitli gazete
ve matbaaların himayesi altında yaşamaktadır.
90 YAŞINDA
ELİNDE HALA «ÇİFT» VAR
Osman Refik İşcen,
1875 yılında Osmanlı Devletinin Tuna ilinde doğmuştur. Bir süre
sonra İstanbul'a göçen Osman Refik İşcen (Osman Usta) 18 yaşında
iken Beyazıt'taki “Şirket-i Sahafiye Matbaası”na dizgici
olarak girmiştir.
Osman ustanın
elleri 72 yıldır harf dizmektedir.
Osman Ustanın
ciğerleri 72 yıldır kurşun zehiri solumaktadır.
Ve Osman Usta hala
çalışmak zorundadır.
Çünkü Osman
Ustanın 250 lira emekli aylığı geçimine yetmemektedir.
HİMAYEYE ALINMAK
Rüzgarlı Sokaktaki
matbaalardan birinde çalışmakta olan Osman Refik İşcen'e göre
matbaada ne iş yaptığını sorduğum zaman bir süre düşündü
ve “arapça harfleri dizerim” dedi. Daha sonra durdu ve ekledi,
“Matbaa beni himayesine aldı.”
Zaman, Dersaadet,
Tasvir-i Efkar, Tercüman-ı Hakikat, Malumat ve Servet Gazetelerinin
baş dizgiciliğini yaptıktan, 72 yıl gece elle harf dizdikten,
gündüz sayfa dağıttıktan ve yüzlerce usta yetiştirdikten
sonra, “Himayeye alınmak.”
Osman Ustanın
bugünkü yaşamı, sabah elinize aldığınız gazeteyi size
ulaştırmak için çaba gösteren rotatif yağlayıcısından haber
yazarına, düzeltmeninden sorumlu müdürüne kadar tüm gazeteci ve
basın sanayii işçisini bekleyen yaşamdır.
Yıllarca sömürülmek
ve bir gün «Himayeye alınmak.»
YURDUMUZDAKİ İLK
GREV
Osman Refik İşcen
yurdumuzda yapılan ilk greve katılan ve bugün hayatta olan üç
kişiden biridir. İkdam Gazetesi sahibi Ahmet Cevdet'in beden
işçileri için “Bunlar kapıdan kovsan bacadan düşer” demesi
üzerine başlayan grevi, Osman Usta şu şekilde anlattı:
“Ahmet
Cevdet'in bir mesele üzerine beden işçileri hakkında bu sözleri
söylemiş olması, grev yapmamız için yetti. Hemen o akşam
'Mürettibin Osmaniye' cemiyetinde bir toplantı yaptık ve ertesi
gün hiçbirimiz matbaalara gitmedik. İkdam, Tercüman-ı Ahval,
İleri, Sabah ve Tanin Gazeteleri çıkamadı.
Zamanın valisi
Haydar Bey'e başvurarak Haber adında bir gazete çıkarmak için
izin aldık. Teşebbüs matbaasında beden işçileri olarak bir
gazete çıkarmaya başladık. Sabahlara kadar elle diziyorduk, sabah
gün ışırken köprü başında ve Bab alide gazeteleri kendimiz
satıyorduk. Haber gazetesini beden işçileri olarak 16 gün
çıkardık. 17. gün Ahmet Emin Yalman ile Hüseyin Cahit Yalçın,
'Mürettibin Osmaniye Cemiyetine' gelerek anlaşma teklif ettiler. Bu
bir çeşit özür dileme idi. Türkiyede ilk toplu sözleşmeyi de o
gün yaptık. ”
İLK TOPLUSÖZLEŞME
Osman Usta yapılan
ilk toplu sözleşmenin hükümlerini şu şekilde sıraladı:
“1- İşçiler
günde en çok sekiz saat çalışacaklar.
2- Sekiz saatten
fazla çalıştırılan işçilere dört saate kadar, dört saatlik
fazla mesai ücreti verilecek. Dört saatten fazla çalıştırılan
işçilere ise sekiz saat fazla mesai ücreti verilecek.
3- İşçilerden
birisi hastalanırsa doktor ve ilaç parasını patron verecek.
4- Ölen
işçilerin cenazeleri işveren tarafından kaldırılacak.”
İŞKOLUNDA İLK
TOPLU SÖZLEŞME
Osman Ustanın
katıldığı grev sonunda yapılan toplu iş sözleşmesi Türkiye'de
iş kolu seviyesinde yapılan ilk toplu sözleşmedir. Bu sözleşmenin
kapsamına o zaman İstanbul'da çıkan bütün gazeteler girmiştir.
Bu greve
katılanlardan bugün Osman Ustadan başka hayatta olan iki kişi
daha vardır. Ve onlar da bugün «Himayeye» alınmışlardır. O
zamanki İkdam gazetesinin dizgicilerinden Uzun Ömer, Cumhuriyet
gazetesinin «Himayesinde»dir. Tikveşli Hasan ise Bab ali'de
bulunan bulunan Erenler matbaasının «Himayesinde»dir.
Osman Usta bugün 90
yaşındadır, evli ve üç çocukludur. 1960 yılında Türk Dil
Kurumu Matbaasından emekliye ayrılmıştır. 72 yıldır sömürülen
gücünü henüz yitirmemiştir.
«Himayeye
alınmadan» yaşamak için bugünün gazetecilerine ve basın
sanayii işçilerine tek sendika çevresinde toplanmayı salık
vermektedir.
Sertaç
TÖZÜN
(ULUS
YAZARI)
Foto:
Mustafa TÜRKYILMAZ